Би юу хүсч байгаа вэ гэдэг асуултыг өөрөөсөө асуухын өмнө хүн төрөлхтөний шинжлэх ухааны арвин их санд хүндэтгэлтэй хандаад “Хүн юу хүсдэг вэ” гэдэг асуултад хариулсан Маслоугийн “Хэрэгцээний шатлалын пирамид”-ыг харчихъя. Бидэнд юу хэрэгтэй, түүнийгээ хэрхэн хангадаг вэ гэдэг л “Чи хэн бэ” гэдгийг тодорхойлох үзүүлэлт шүү дээ.
Тэгээд өөрийгөө хаана явааг, ямар хэрэгцээгээ хэрхэн хангаж байгаад дүгнэлт хийх нь бусдад хэрэггүй байж болох ч өөрийн сэтгэлийн амар амгалан болон ирээдүйн хэтийн зорилго, төлөвлөгөөгөө гаргахад тус болно. Монголчуудыг харахаар “амьдралд нэг л хайргүй”. Хэрвээ хайртай байсан бол ийм олон идэвхгүй, өөрсдөд нь юу ч хамаагүй мэт амьдардаг хүн цөөхөн байх байсан биз ээ. Нөгөө талаар одоо байгаа нийгмийн соёл, төлөвшил нь хувь хүн өөрийгөө тодорхойлоход ч хүчтэй нөлөөлж байгааг харгалзан үзэж, хүндэтгэлтэй хандах хэрэгтэй.
Манай нийгэмд, Монголчуудын гурван хүн тутмын хоёр нь андагч хэрэгцээгээ бүрэн хангаж чадахгүй байгаа тул “нийгэм, соёлын хэрэгцээ”-г тийм ч их шаардахгүй байгаа. Эрэлт нь байхгүй тул энэ шатлалын хөгжил удаан байх нь тодорхой. Тэгэхээр шийдвэр гаргагчдын хувьд нийгмийнхээ элдэв соёл, спортод анхаарахаас өмнө “андхагч” хэрэгцээг иргэн бүрт хэрхэн хангаж өгөхөд чиглэх ёстой болж таарна. Талхны мөнгөгүй хүнд Соёл урлагын лекц эсвэл шударга ёсны талаар ярих ямар ч үр дүнгүй шүү дээ. Гэтэл Соёлын яамны төсөв нь Хөдөлмөрийн яамныхаас хэтийдэхээр хэмжээнд яригдаж, ядуурлыг бууруулахаас илүүтэй төрийн байгууллагууд нь хэвлэл мэдээлэлдээ анхаарч суугаа нь хачирхалтай. Угтаа иргэдээ ядуурлаас гаргасны дараа л нийгмийн соёл хөгжинө.
Маслоугийн хэрэгцээний шатлал дахь нийгмийн хэрэгцээ, нийгмийн соёл хувь хүний өөрийгөө танин мэдэхүйд хэрхэн нөлөөлдөг талаар сонирхолтой судалгааны үр дүн, дүгнэлтүүдээс:
Маслоугийн шатлал дахь нийгмийн хэрэгцээ
- Нийгмийн харилцааны ач холбогдол: Хайр дурлал, харьяалал, хүн хоорондын харилцаа зэрэг нийгмийн хэрэгцээ нь сэтгэл санааны сайн сайхан байдалд чухал үүрэгтэй. Судалгаанаас харахад нөхөрлөл, гэр бүлийн харилцаа зэрэг нийгмийн хүчтэй холбоо нь нийт аз жаргалд ихээхэн хувь нэмэр оруулж, ганцаардал, түгшүүрийн мэдрэмжийг бууруулдаг. Нийгмийн хөгжил бага байх тусам хайр дурлалын харилцаа ч дагаад тогтворгүй болох талтай.
- Нийгэм ба гэр бүлийн үүрэг: Олон соёлд нийгэм, гэр бүлийн дэмжлэг нь нийгмийн хэрэгцээг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Судалгаанаас үзэхэд гэр бүлийн хүчтэй дэмжлэгийг хүлээн авч, уламжлалт үнэт зүйлсийг баримталдаг хүмүүс харилцаа болон нийт амьдралдаа илүү сэтгэл хангалуун байх магадлал өндөр байдаг буюу тухайн нийгмийнхээ одоо байгаа соёлд хүндэтгэлтэй хандах нь хувь хүний сайн сайхан байдалд эерэгээр нөлөөлдөг.
- Сэтгэцийн эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөө: Нийгмийн хэрэгцээг хангах нь сэтгэцийн эрүүл мэндийн сайн үр дүнтэй холбоотой. Өөртөө харьяалагдах мэдрэмжийг мэдэрдэг, нийгмийн сүлжээг дэмждэг хүмүүс сэтгэлийн хямрал, түгшүүртэй байх магадлал бага байдаг.
Хувь хүн өөрийгөө таньж мэдэх, харилцахад нийгэм соёлын нөлөөлөл
- Өөрийгөө танин мэдэхүйн соёлын өөрчлөлт: Өөрийгөө танин мэдүүлэх, эсвэл өөрийнхөө хамгийн сайн хувилбар болох хүсэл эрмэлзэл нь соёлд ихээхэн ялгаатай байж болно. Хувь хүний соёлуудад өөрийгөө таниулах нь ихэвчлэн хувийн амжилт, бие даасан байдалд анхаарлаа хандуулдаг. Үүний эсрэгээр, хамтын соёл нь олон нийтийн хувь нэмэр, гэр бүлийн нэр төрийг өөрийгөө танин мэдэхүйн зам гэж онцолж болно.
- Жендэр ба соёлын ялгаа: Соёлын хэм хэмжээ, жендэрийн үүрэг нь хувь хүн өөрийгөө хэрхэн танин мэдэх, нэн тэргүүнд тавихад нөлөөлдөг. Жишээлбэл, зарим соёлд эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс нийгмийн хүлээлт, үүрэг дээр тулгуурлан өөрийгөө танин мэдэхүйд хүрэх өөр өөр арга замтай байдаг.
- Соёлын үнэт зүйлсийн нэгдмэл байдал: Соёлын үнэт зүйлсийг өөрийгөө танин мэдүүлэх үзэл баримтлалд нэгтгэснээр хувь хүний өсөлтийн талаар илүү цогц ойлголттой болно. Жишээлбэл, Даоизм, Зэн Буддизм зэрэг дорно дахины философи нь орчлон ертөнц, гэгээрэлд нийцэхийг онцолдог бөгөөд энэ нь өөрийгөө танин мэдэхүйн барууны үзэл баримтлалтай зэрэгцээ байж болох ч оюун санааны бүрэлдэхүүн хэсэгтэй.
- Байгууллагын соёл ба өөрийгөө танин мэдэхүй: Ажлын байран дахь байгууллагын соёл нь хувь хүний өөрийгөө танин мэдэхүйн аялалд ихээхэн нөлөөлдөг. Хүмүүсийн харилцан үйлчлэл, дэмжлэгийг дэмждэг байгууллагын эерэг соёл нь өөрийгөө үнэлэх үнэлэмжийг нэмэгдүүлж, өөрийгөө бодитой болгоход тусалдаг.
Маслоугийн хэрэгцээний шатлал ба өөрийгөө танин мэдэхүйн үзэл баримтлалыг судлахдаа нийгэм, соёлын нөхцөл байдлыг харгалзан үзэхийн чухлыг эдгээр ойлголтууд онцолж байна.
Эх сурвалж: www.simplypsychology.org
