Ятгах аргын “Хоёр зам” ойлголтыг Ричард Э.Петти, Жон Т.КАсиопло нарын эрдэмтэд 1980-аад онд боловсруулж академик салбарт танилцуулсан. Энэ нь боловсрол, бизнес, улс төр гээд шийдвэр гаргалт шаарддаг бүх салбарт жишиг болон ашиглагдаж байна. Энд хүний шийдвэр гаргалтад нөлөөлөхийн тулд нэг бол төв байр суурийг баримтлах эсвэл захын байр суурийг баримтлах гэсэн хоёр зам л бий гэж үздэг. Дунд нь “алцагнаад” байж болохгүй. Хэрвээ тодорхойгүй байвал хүнийг шийдвэр гаргалтад ятгаж чадахгүй л гэсэн үг. Хүн алхам тутамдаа сонголтын хооронд “тийчилж” байдаг. Хамгийн жаргалтай үе бол шийдвэр гаргах шаардлагагүй, сонголтын хувилбаргүй байх л үе юм. Тиймдээ ч охидууд “сайн ах”-д дуртай. Учир нь бодох амархан ажил биш.
УИХ-ын анхны чуулганаар тангараг өргөсөн байдлаас шинжвэл Босоо Ганбаа бол яах аргагүй захын байр суурийг баримтлагч. Харин Тэмүүжингийн ярианаас энэ хүн бол “төвийн зам”-ын ятгагч гэдгийг төвөггүй харж болно. Тэгэхээр энэ онолын үндсэн ойлголтуудыг тайлбарлъя.
Төв зам
- Онцлогууд: Энэ маршрут нь танилцуулсан аргументуудыг анхааралтай, нухацтай авч үзэх явдал юм. Энэ нь өндөр урам зориг, мэдээллийг боловсруулах чадварыг шаарддаг.
- Үр дүн: Төв замаар ятгах нь тухайн хүн агуулгатай идэвхтэй оролцож, ач тусыг нь үнэлж дүгнэсэн тул хандлага нь илүү тогтвортой өөрчлөгдөх хандлагатай байдаг.
Захын зам
- Онцлогууд: Энэ зам нь мессежийн агуулгаас илүүтэй өнгөц дохион дээр тулгуурладаг. Илтгэгчийн сэтгэл татам байдал, итгэл үнэмшил, сэтгэл хөдлөл, илтгэл тавьсан аргументуудын тоо зэрэг хүчин зүйлүүд нь ятгахад нөлөөлдөг.
- Үр дүн: Захын замаар ятгах нь мессежийг гүн боловсруулах шаардлагагүй тул хандлагын түр зуурын өөрчлөлтөд хүргэдэг.
Төв зам
- Онцлогууд: Сонгогчид өндөр урам зоригтой, мэдээлэл боловсруулах чадвартай бол тэд төв замд оролцдог. Үүнд улс төрчдийн гаргаж буй аргумент, нотлох баримтыг сайтар нягталж үзэх шаардлагатай.
- Нөлөө: Төвийн замаар гаргасан шийдвэрүүд тогтвортой, өөрчлөлтөд тэсвэртэй байх магадлал өндөр. Энэ замыг ашигладаг сонгогчид ихэвчлэн илүү мэдээлэлтэй байдаг бөгөөд бодлогын нарийвчилсан дүн шинжилгээ, логик үндэслэлд тулгуурлан шийдвэр гаргадаг¹.
Захын зам
- Онцлогууд: Сонгогчид мэдээлэл боловсруулах хүсэл эрмэлзэл багатай, эсвэл мэдээлэл боловсруулах чадвартай бол тэд захын замд тулгуурладаг. Үүнд улстөрчийн дур булаам байдал, гадаад төрх байдал, сэтгэл хөдлөлийн байдал гэх мэт өнгөц шинж тэмдгүүд орно.
- Нөлөө: Захын замаар гаргасан шийдвэр нь гадны хүчин зүйлийн нөлөөнд амархан автдаг бөгөөд ихэнхдээ тогтвортой биш байдаг. Энэ замаар явж буй сонгогчдод улс төрчийн дур булаам байдал, алдартнуудын дэмжлэг эсвэл анхаарал татахуйц уриа лоозон¹ нөлөөлж болзошгүй.
Практик үр дагавар
- Кампанит ажлын стратеги: Улстөрчид кампанит ажлаа аль аль чиглэлд нь нийцүүлэхийн тулд тохируулдаг. Жишээлбэл, бодлогын нарийвчилсан илтгэл, мэтгэлцээн нь төв замыг чиглүүлдэг бол сэтгэл хөдлөлийн сурталчилгаа, харизматик дүр төрх нь захын замыг чиглүүлдэг.
- Сонгогчийн зан байдал: Эдгээр замыг ойлгох нь зарим сонгогчид маргаантай байсан ч (захын зам) яагаад улс төрчдөө үнэнч хэвээр үлдэж, зарим нь яагаад шинэ мэдээлэлд үндэслэн санал бодлоо өөрчилдөгийг тайлбарлахад тусалдаг (төв зам).
Энэ хоёр замыг ашигласнаар улстөрчид илүү өргөн хүрээний үзэгчдэд үр дүнтэй хүрч, сонгогчдын зан төлөвт янз бүрийн аргаар нөлөөлж чадна.
