1932 он – Японы арми Манжуурыг бүрэн эзэлснийхээ дараа Манж-Го хэмээх тоглоомын улсыг байгуулав. Япончууд тус улсыг ЗХУ, БНМАУ болон Хятадыг эзлэн авах түшиц газар болгон хувиргалаа.
1935 оны 1-р сарын 24 – Япон-Манжийн цэрэг Халхын сүм дэх Монголын хилийн харуулын застав руу дайрав.
1935 оны 1-р сарын 31 – Япон-Манжийн явган цэргүүд БНМАУ-ын нутаг дэвсгэр рүү дахин довтолж нэвтрэв.
1935 оны 6 дугаар сар – БНМАУ болон Манж-Го улсын хооронд хилийн шугамыг тодорхойлох хэлэлцээ эхэллээ.
1935 оны 11 дүгээр сар – Монгол-Манжийн хэлэлцээ тасалдав.
1936 оны 1-3 сар Япон-Манж-Го улсын цэргүүд 10 гаруй удаа зэвсэгт халдлага үйлджээ.
1936 оны 3 дугаар сар – Японы армийн штабын дарга, генерал Итагаки мэдэгдэхдээ “Монгол нь Япон-Манжийн гадаад бодлогод чухал байр эзэлнэ” гэв.
1936 оны 3 дугаар сарын 12 – БНМАУ ба ЗСБНХУ-ын хооронд Харилцан туслалцах тухай Протоколд Улаанбаатар хотноо гарын үсэг зуржээ.
1936 оны 3 дугаар сарын 24 – Энэ өдрийн15 цагийн орчимд Японы цэргийн хэсэг албан хаагчид Буйр нуурын эрэг дэх “Монгол загас” хилийн застав руу дайрав.
1936 оны 3 дугаар сарын 26 – 200 орчим хүнтэй Японы цэргийн салбар анги тухайн застав руу дахин довтолжээ.
1936 оны 3 дугаар сарын 26 – Монголын хилчид ухарч байгааг ажиглаж байсан хил зөрчигчид Халх голыг гатлан дээрх заставын байрыг эзлэн авав.
1936 оны 3 дугаар сарын 29 – Японы цэргийн томоохон отряд хилээс 45 км-ийн зайд орших Адагдулааны застав руу дайрчээ.
1936 оны 3 дугаар сарын 31 – 72 ачааны машин бүхий Япон-Манжуурын цэргүүд 12 танк болон хуягт машин, 4 нисэх онгоцоор дэмжүүлэн Адагдулааны застав руу дахин дайралт хийлээ.
1936 оны 9 дүгээр сар – Сөргөлдөгч талууд олзлогдсон цэргүүдээ солилцов. Монголын Булан дэрсний заставын 12 цэрэг эх орондоо буцаж ирлээ.
1939 оны 1 дүгээр сарын 16 – Номунхан-Бүрд овооны орчим Японы таван цэрэг Монголын хилийн харуулын дөрвөн цэрэг рүү гал нээв.
1939 оны 1 дүгээр сарын 17 – Номунхан-Бүрд овооны өндөрлөгийн орчим Японы 13 цэрэг Монголын гурван хилчин рүү довтолж, заставын даргыг олзлон нэг хилчнийг шархдуулжээ. 2 дугаар болон 3 дугаар сард япончууд болон баргууд 30 орчим удаа Монголын хилчид рүү дайрсан байна.
1939 оны 3 дугаар сар – Квантуны арми Халх голын районд байлдааны ажиллагаа явуулах төлөвлөгөөгөө боловсруулж дуусгав.
1939 оны 4 дүгээр сар – Квантуны армийн командлагч, генерал К.Уэда хил орчмын бүст цэргийн ажиллагаа явуулах тушаал өгчээ.
1939 оны 5 дугаар сарын 11 – Япон-Манжуурын 300 хүнтэй морин цэргийн анги БНМАУ-ын нутаг дэвсгэрт 15 км гүн цөмөрч, хилийн застав руу довтлов.
1939 оны 5 дугаар сарын 14 – Дээрхтэй адил дайралт дахин давтагдав. Заставын байрлалд 52 бөмбөг хаяснаар Японы нисэх хүчний дайралт эхэллээ.
1939 оны 5 дугаар сарын 17 – Зөвлөлтийн цэргийн бүлэг болон Монголын хуягт дивизион Халх голын район руу хөдлөв.
1939 оны 5 дугаар сарын 19 – ЗСБНХУ-ын Гадаад хэргийн Ардын комиссар В.М.Молотов Москвад суугаа Японы элчин сайд Тогод Зөвлөлтийн Засгийн газрын албан ёсны мэдэгдлийг гардуулан өгөв.
1939 оны 5 дугаар сарын 21 – Номунхан буюу Халхын голын районд байрлаж буй БНМАУ-ын цэргийг устгах тушаалыг Японы командлал өгчээ.
1939 оны 5 дугаар сарын 22 – Монгол-Зөвлөлтийн цэрэг Халх голыг гатлан япончуудыг хилийн шугам хүртэл шахан хөөв. Хамар давааны орчимд анх удаа агаарын тулаан болж, талууд нэг нэг онгоцоо алджээ.
1939 оны 5 дугаар сарын 27 – Зөвлөлтийн нисгэгчид Хамар давааны орчимд дайсны онгоцуудтай дахин агаарын тулаан хийв.
1939 оны 5 дугаар сарын 28 – Монголын 6 дугаар морьт дивизийн анги нэгтгэлүүд Зөвлөлтийн цэргийн ангиудтай хамт Халх голыг гаталж, хилээс 10 км-ийн зайд орших Тамсагбулагт хамгаалалтын байрлал эзэлжээ.
1939 оны 5 дугаар сарын 28 – 2500 орчим хүний бүрэлдэхүүнтэй Японы армийн анги нэгтгэлүүд Монгол-Зөвлөлтийн цэргийн ар талд тойрон гарч бүслэн авахын тулд давшилтад оров. Япончууд их буу, нисэх хүчин, хуягт техникээр хүчтэй дэмжүүлж байсан боловч бүслэх төлөвлөгөө нь биелсэнгүй.
1939 оны 5 дугаар сарын 29 – “Дуглас” маркийн зорчигч тээврийн 3 онгоц Москвагаас Монголыг чиглэн тусгай үүргийн нислэгээр хөөрлөө. Онгоцны бүхээгт Испани, Хятадад байлдаж туршлага суусан Зөвлөлтийн 48 шилдэг нисгэгч байв. Тэднээс 20 орчим нь ЗХУ-ын баатар цолтой ажээ.
1939 оны 5 дугаар сарын 29 – Монгол-Зөвлөлтийн цэрэг давшилтад орж, дайсныг хилийн шугамын гадна талд хөөн гаргав. 1939 оны 6 дугаар сар Г.К.Жуков 57 дугаар тусгай корпусын командлагчаар томилогдов. Түүний туслахаар Монголын морьт цэргийн командлагч, корпусын комиссар Ж.Лхагвасүрэнг томилжээ.
1939 оны 6 дугаар сарын 22, 24 ба 26 – Агаарын тулалдаан маш ширүүн өрнөж байлаа. Талуудын хүч ойролцоо, 50-60 нисэх онгоцтой байв. Энэ өдрүүдэд болсон тулалдаанд Японы тал 50 гаруй онгоцоо алдав.
1939 оны 6 дугаар сарын 26 – Зөвлөлтийн радиогоор “ТАСС бүрэн эрхийнхээ дагуу мэдэгдэж байна” гэсэн үгс цуурайтаж эхлэв. Халх голын эргээс ирж буй мэдээллийг Зөвлөлтийн сонинуудад нийтэлж эхэлжээ.
1939 оны 6 дугаар сарын 27, 28 – Сөнөөгч онгоцуудаар халхлуулсан Японы бөмбөгдөгч онгоцууд Зөвлөлтийн нисэх онгоцны буудлууд руу дайрав.
1939 оны 7 дугаар сарын 2-3-нд шилжих шөнө – Японы цэргийн бүлэглэл дахин давшилтад шилжин Халх голын баруун эрэг дэх Баянцагаан уулыг эзлэн авлаа. Энэ уул Манж-Го-гийн хилээс 40 км оршдог.
1939 оны 7 дугаар сарын 3 – 38 мянган хүний бүрэлдэхүүнтэй Японы цэрэг Халх голын зүүн эрэг дэх түшиц газрыг эзлэн авах зорилгоор БНМАУ-ын нутагт дэвсгэрт цөмрөн оров.
1939 оны 7 дугаар сарын 4-5 – Баянцагаан ууланд цус урсгасан ширүүн тулалдаан боллоо.
1939 оны 7 дугаар сарын 8 – Японы тал Халхын зүүн эрэг рүү ихээхэн хэмжээний хүчээр довтлов.
1939 оны 7 дугаар сарын 11 – Японы цэрэг өмнөх байрлал руугаа ухрав.
1939 оны 7 дугаар сарын 23 – Их бууны галын бэлтгэл хийсний дараа япончууд голын баруун эрэгт байрлаж буй Зөвлөлт-Монголын цэргийн түшиц газар руу дайрав. Гэвч хоёр өдрийн тулалдааны эцэст япончууд өмнөх байрлал руугаа ухарлаа.
1939 оны 8 дугаар сарын 20 – Зөвлөлт-Монголын цэрэг давшилтад орсон нь Японы командлалын хувьд огт санаандгүй явдал байлаа.
1939 оны 8 дугаар сарын 21, 22 – Японы цэрэг маш шаргуу хамгаалах тулалдаан хийв.
1939 оны 8 дугаар сарын 26 – Зөвлөлт-Монголын цэргийн өмнөд ба умард бүлгүүдийн хуягт танкийн болон механикжуулсан анги нэгтгэлүүд Японы 6 дугаар армийг бүрэн бүслэн авлаа.
1939 оны 8 дугаар сарын 29, 30 – Хайлааст голын баруун биед сүүлчийн тулалдаанууд үргэлжилсээр…
1939 оны 8 дугаар сарын 31 – БНМАУ-ын нутаг дэвсгэр Японы цэргээс бүрэн чөлөөлөгдөв.
1939 оны 9 дүгээр сарын 4 ба 8 – Япончууд БНМАУ-ын нутаг дэвсгэр рүү дахин өнгөлзсөн боловч 500 орчим цэргээ алдан хилийн шугамаас цааш ухрав.
1939 оны 9 дүгээр сарын 9 ба 16 – Газрын байлдаанд ялагдал хүлээсэн япончууд агаарын тулаанаар хариугаа авахаар шийджээ. Зөвлөлтийн нисэх хүчин энэ өдрүүдэд түүхэнд анх удаагаа пуужин хэрэглэсэн байна.
1939 оны 9 дүгээр сарын 15 – ЗХУ, БНМАУ болон Японы хооронд байлдааны ажиллагааг зогсоох хэлэлцээрт Москва хотод гарын үсэг зурав.
1939 оны 9 дүгээр сарын 16 – Энэ өдрийн 14 цагаас байлдааны ажиллагаа бүрэн зогсчээ.
Тойм сэтгүүл Дугаар 20. 2014 оны 8 дугаар сар
