Цэцээс хууль зөрчсөн гэж үзвэл Засгийн газар бүрэн эрхээ үргэлжлүүлж Х.Булгантуяаг гишүүнээс нь түтгэлзүүлэх нөхцөл үүснэ
Ерөнхий сайд Г.Занданшатарыг огцруулсан УИХ-ын 2025 оны 95 дугаар тогтоолын хууль ёсны байдлыг эцэслэн шийдвэрлэх түүхэн үүрэг Үндсэн хуулийн цэцэд (ҮХЦ) ирээд байна.
Ерөнхий сайд Г.Занданшатар өөрөө албан ёсоор хүсэлт гаргаж, УИХ-ын дэд дарга Х.Булгантуяагийн үйл ажиллагаа болон 10 дугаар сарын 17-ны нэгдсэн хуралдааны шийдвэр нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2, Дөчин гуравдугаар зүйлийн 1, Далдугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийг зөрчсөн эсэхийг тогтоолгохоор хандсан юм.
ҮХЦ энэ дагуу маргаан үүсгэж, 2025 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдөр Их суудлын хуралдаанаар хэлэлцэж эхэлсэн. Энэхүү Их суудлын хуралдаан нь есөн гишүүний бүрэн бүрэлдэхүүнтэйгээр эхэлсэн бөгөөд Засгийн газрын хувь заяаг дэнслэх чухал шийдвэрийг гаргана.
Хууль зүйн маргаан ба процессын зөрчил
Уг хэлэлцүүлэгт маргагч талуудыг төлөөлөн хүсэлт гаргагч талаас (Ерөнхий сайд) ЗГХЭГ-ын дарга С.Бямбацогт болон Хууль зүйн шинжлэх ухааны доктор Д.Лүндэндорж нар, мэтгэлцэгч талаас (УИХ-ын дэд дарга Х.Булгантуяа) УИХ-ын төлөөлөл болон зөвлөхүүд, нийт 12 гишүүн оролцож байна.
ҮХЦ-ийн Их суудлын хуралдааны эхэнд УИХ-ын дэд дарга Х.Булгантуяа нь ҮХЦ-ийн гишүүн О.Мөнхсайханаас татгалзах хүсэлт гаргасан. Учир нь О.Мөнхсайхан нь Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөд зөвлөх үйлчилгээ үзүүлж байсан нь Г.Занданшатартай нэгдмэл эрх ашигтай байж болзошгүй гэж үзсэн байна. Гэвч ҮХЦ нь уг татгалзах хүсэлтийг хүлээн авахаас татгалзаж шийдвэрлэсэн.
Түүнчлэн, ҮХЦ-ийн үйл ажиллагаа өөрөө процедурын маргаантай тулгарч байна. Зарим эх сурвалжид дурдсанаар, Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан шийдвэрлэх тухай хуулийн 24.3-т зааснаар хуралдааныг хамгийн багадаа 7 хоногийн өмнө зарлах ёстой атал, Цэц хоёрхон хоногийн дотор хурлаа зарлаж, талуудад бэлтгэл хийх хугацаа өгөлгүй яаравчилсан нь ноцтой зөрчил гэж үзэж буй юм.
Цэцийн шийдвэр ба үр дагавар
ҮХЦ-ийн Их суудлын хуралдааны шийдвэр эцсийнх байх бөгөөд УИХ нь зөвхөн энэ шийдвэртэй танилцах үүрэгтэй.
• Хэрэв Цэц Үндсэн хууль зөрчөөгүй гэж үзвэл: Засгийн газар бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцорч, дараагийн Засгийн газрын асуудал хөндөгдөнө.
• Хэрэв Цэц Үндсэн хууль зөрчсөн гэж үзвэл: Засгийн газар бүрэн эрхээ үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлнэ. Мөн УИХ-ын дэд дарга Х.Булгантуяаг гишүүнээс нь эгүүлэн татах нөхцөл ч үүсэх магадлалтай.
Ерөнхийлөгчийн Хориг: Үндсэн Хуулийг хамгаалах үүрэг
Үндсэн хуулийн цэц маргааныг хэлэлцэж байхтай зэрэгцэн, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх 2025 оны 10 дугаар сарын 20-ны өдөр, Ерөнхий сайдыг огцруулсан УИХ-ын 95 дугаар тогтоолд бүхэлд нь хориг тавьснаа мэдэгдсэн.
Ерөнхийлөгч хориг тавихдаа Үндсэн хуулийн 33 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1 болон Ерөнхийлөгчийн тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 8 дахь хэсгийг үндэслэсэн. Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга А.Үйлстөгөлдөр энэ хориг нь улс төрийн шинжтэй биш, харин Үндсэн хуулийг сахин хамгаалах үүднээс, үндсэн хуулийн эрхийн дагуух асуудал болохыг тодотгосон.
УИХ Ерөнхийлөгчийн энэхүү хоригийг ажлын 14 хоногийн дотор хэлэлцэн шийдвэрлэх хуулийн үүрэгтэй. Хэрэв чуулганд оролцсон нийт гишүүдийн гуравны хоёр буюу 66.6 хувь нь хоригийг хүлээж аваагүй бол Ерөнхий сайдыг огцруулсан тогтоол хүчин төгөлдөр хэвээр үлдэх юм. Харин хоригийг хүлээж авбал огцруулах тогтоолд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төслийг холбогдох байнгын хороо боловсруулна.