Альпийн нуруунаас олдсон чулуун зэвсгийн үеийн археологийн олдвороос мойлны яс олдсон нь түүнийг маш эртнээс ашиглаж, байсныг гэрчилнэ. Мойл нь Монгол, Орос улсын Урал, Сибирь, Алс Дорнодын нутагт түгээмэл ургадаг бөгөөд ягаан цэцэгний бүлгийн бутлаг, модны хар хөх өнгийн исгэлэн амттай, ашигтай жимс юм.
Найрлагадаа нүүрс ус 5 хувь хүртэл, алим ба нимбэгийн хүчил, эфирийн тос, биологийн идэвхит бодисоос төмөр, манган, цайр, зэс, магни, кобальт агуулна. Мойл нь голын дагуу 10 хүртэлх өндөр модонд ургана.
Мойлыг эмчилгээний зорилгоор түүж авахдаа болц нь гүйцсэн үед нь бүхэл иш /багцаар нь/ -ээр нь авч, наранд юм уу, тусгай зориулалтын зууханд нэн яаралтай хатаана. Гэхдээ хэт хатааж болохгүй. Хатсан даруйд нь яснаас нь салгаж, цэвэрлэж авах ба ингэж бэлтгэсэн жимсийг 5 хүртэл жил хадгалан хэрэглэж болно.
Мойл нь идээлэгч бодис ихээр агуулснаар эгшээх үйлчилгээтэй байх бөгөөд тэрээр хар нэрснээс илүү ходоод гэдэс эвгүйцэх, хямрахыг эмчлэх ба туулгалтын эсрэг сайн үйлчилгээ үзүүлнэ.
Мойлыг шинэхэнээр нь, эсвэл хатаасан байдлаар төрөл бүрийн амттан бэлтгэж хэрэглэдэг. Мойлоор сэрүүцүүлэх ундаа, дарс бэлтгэнэ. Мойлны шүүс хүнсний зориулалтын будагч болдог. Мойлыг ихэнхдээ барьцалдуулагч хэлбэрээр ашигладаг.
Мойлны ясыг буталж хатаагаад гурил гаргаж төрөл бүрийн нарийн боовны, чихрийн хачир болгон үйлдвэрт ашигладаг. Мойлны үр жимс нь барьцалдуулах үйлчилгээтэй байдаг учир ихэвчлэн гүйлгэлтийг намжаахад хэрэглэдэг. Ер нь ганц ширхэг мойлын жимс ч гүйлгэлтийг намжаах үйлчилгээ үзүүлж чадна.
Мойлын хандыг бэлтгэхдээ, нэг стакан буцалсан усанд нэг цайны халбага жимс хийж 20 минут буцалгаад, хандалж хөргөсний дараа хагас стаканаар өдрийн 2-3 удаа ууж хэрэглэнэ.
Мойлны хандыг нүдний эвэрлэг бүрхэвчийн үрэвслийн үед шавшлага маягаар хэрэглэж болно. Ардын эмнэлэгт мойлны яс, хальсыг няцалж нунтаглаад ханд болгон шээс хөөх зорилгоор ашигладаг. Мөн түүнчлэн хальс нь ялаа, шавьж устгах үйлчилгээтэй.
