Тэд үнэтэй машин хөлөглөн, гоёмсог тавилгаар дүүрэн цэлгэр орон байранд сууж байгаа цагт өөрийгөө бусдаас хавгүй дээр, илүү үнэтэй гэж vздэг. Хямд машинтай хөршөө хараад: “Би энүүнээс илүү өндөр цалинтай… би юмтай хүн… харин энэ муу ядуу” хэмээн боддог.
Тэд “Хүмүүс машиныг минь хараад намайг лаг гэж боддог байх” гэх бодлоор сэтгэлээ хуурч, өөрийгөө vнэлэх үнэлэмж нь тэр хэмжээгээр дээшилнэ. Тэд хөршийнхөө хажуугаар өнгөрөх эсвэл хямд машин эгнүүлэн зогсоосон гудамжаар давхих тоолондоо өөрийгөө чухал мэтээр боддог.
Харин хөрш нь илүү гое машинтай болмогц тэдний өөрийгөө vнэлэх үнэлэмж навс буурч, нойр нь хулжиж хоолноос гарах шахна. Хөрш нь өөрөөс нь илүү амжилттай яваад байна шүү дээ! Ингээд тэд өмнөх байр сууриа ямар ч хамаагүй vнээр эргүүлж олохыг хичээдэг. Энэ бол дан ганц машин тэрэгний тухайд биш шүү…
Энэ нөхцөл байдал эцэс төгсгөлгvй үргэлжилэх бөгөөд тэдний өөртөө өгөх үнэлэмж нэг буурч, нэг дээшилнэ. Хэн нэгэн хүн илүү үнэтэй, илүү сайхан юм эдлэх тоолонд тэд өөрийгөө чамлан голж, харин тааруухан яваа харагдвал давуу гэдгээ мэдэрч бөөн баяр болно.
Зохиолч, гүн ухаантан Шарль де Монтескье: “Бид зүгээр л аз жаргалыг хүсдэг байсан бол амар байх байлаа. Гэтэл бид бусдаас ИЛҮҮ аз жаргалтай явахыг хүсдэг нь огт бүтэшгүй зүйл. Учир нь бусад хүмүүс бидний нүдэнд ямагт илүү жаргалтай харагддаг” гэсэн байдаг.
Хүмүүс “зохиомол” аз жаргалын араас хөөцөлдсөөр яг л хар тамхинд донтогсод шиг болдог. Тэд бусдаас илүү гэдгээ ямар ч хамаагүй үнээр мэдрэхийг оролддог. Тэд гар утас, машин тэргээ байн байн сольж, брэндийн жийнсээр л гангарч, үнэтэй тавилгаар гэр орноо тохижуулж (хүн ороод ирвэл яана?), дэгжин чамин гэдгээ тодотгон үнэртэй усны зөвхөн үнэтэйг нь түрхдэг. Мэдээж хэрэг энэ бүхэн нь багагүй үнэтэй тул “юмтай хүний” дүр эсгэгчид өр ширэнд баригдаж гүйцдэг.
Ингээд тэд “зохиомол” аз жаргалаасаа болж зээлэнд донтож эхэлдэг. Тэд бусдаас дор орчих вий гэхээс үхтлээ айдаг тул ийм нөхцөл байдалд орохгүйн тулд хэдийг л бол хэдийг гаргахад бэлэн байдаг. Тэд “юмтай хүний” байр сууриа хадгалж үлдэхийн тулд асар их мөнгөөр юуг ч хамаагүй худалдаж авдаг.
Тэд “юмтай хүнд” байж таарахгүй бүхнийг ямар ч хамаагүй аргаар нуухыг хичээж, харин юмтай мэт харагдуулах бүхнийг бүхий л аргаар реклаамддаг гэнэ. Жишээ нь, 5 одтой зочид буудалд буусан тухайгаа ФБ-ээр нэг зарлах атлаа 3 одтой буудлын тухай ганц ч үг дурдахгүй.
Ингээд тэдний амьдрал нэгэн том “жүжиг” болон хувирч тэд бусдыг бус, харин өөрийгөө хуурч эхэлдэг. Тэд дvрдээ орж өөрийгөө үнэхээр “юмтай” гэдэгт үнэмшиж, насаараа төлж барахгvй их өртэй гэдгээ “мартахыг” хичээдэг.
Гэтэл нэг л өдөр банк, санхүүгийн байгууллагууд тэдэнд зээл олгохоо больж, жаргалтай өдрүүд нь дууссанаар тэд сэтгэлийн гүн хямралд ордог. Тэд өөрийг нь дайрсан гай зовлонг зээл олгохоо байсан банк, цалин хөлсийг нь нэмж өгдөггүй ажил олгогчтойгоо холбож үздэг. Харин өөрсдийгөө бол тэд хэзээ ч буруутгахгүй. Учир нь тэд бусдын л адилаар амьдралаас авч болох бүхнийг авч “бүрэн дүүрэн” амьдрахыг л хүссэн. Үүнд буруу юм юу байна?
Энэ бүхнийг Генри Фордын хэлсэн үгээр дүгнэх нь зүйтэй болов уу:
“Надад үнэтэй буудалд буух шаардлага байдаггүй. Хэрэггүй юманд илүү мөнгө төлөх нь утгагүй хэрэг. Би хаана ч буусан Генри Форд хэвээр байна. Тэгээд ч зочид буудлуудын хооронд онцын ялгаа байдаггүй юм. Хамгийн энгийн буудалд ч үнэтэй буудалд бууснаас дутахааргүй алжаал тайлж болно шүү дээ. Энэ пальтоны хувьд гэвэл… тийм ээ, таны зөв… үүнийг аав минь өмсдөг байсан юм.
Аавынхаа хуучин пальтог өмслөө гээд би Генри Форд байхаа больчихгүй шүү дээ. Хүү маань нас залуу, цус шингэн байна. Тиймдээ ч тэрээр: “Хямд зочид буудалд буувал хүмүүс намайг юу гэх бол?” гэж эмзэглэдэг. Харин би бол огт тоодоггүй… учир нь би өөрийнхөө үнэ цэнийг сайн мэднэ. Миний тэрбумтан болсны нууц гэвэл тооцоо сайн хөтөлж, жинхэнэ үнэ цэнэтэй зүйлсийг хуурамчаас нь ялгаж салгаж чаддагт л байгаа юм.”
Монголын өсвөрийн сэтгэл зүйч холбоо
