РИА Новости: Афганистаны Засгийн эрхэнд гарсан Талибанчууд одоо тус улсын эдийн засгийг хянах болжээ. Хар тамхины наймаа эрчимтэй явагдаж байгаа хэдий ч өнгөрсөн хэдэн арван жилийн хугацаанд Талибан хар тамхины намуу цэцэг, героины наймаагаар бус өөр аргаар ч мөнгө босгож сурчээ.
Талибанчууд хяналттай нутаг дэвсгэртээ татвар ногдуулж, тээврийн компаниуд болон үүрэн холбооны операторуудаас хүндэтгэл үзүүлэхийг шаардаж, Пакистан, Персийн булангийн орнуудаас мөнгөө авсан байна. Жилд нэг хагас тэрбум гаруй доллар гарч нь энэ нь улсын сан хөмрөгийг дүүргэхэд хангалттай юу гэдэг талаар РИА Новости хөнджээ.
АНУ Афганистаны дайн эхэлсний дараа намуу цэцэг, героин, метамфетамины худалдаа дахин цэцэглэн хөгжжээ
Талибан бүлэглэлийн төлөөлөгч Дабихулла Мужахид “Хар тамхи үйлдвэрлэх, хууль бусаар хил нэвтрүүлэхгүй. Афганистан бол хар тамхи тарьдаг орон байхаа больсон” гээд бидэнд одоо гадаадын тусламж шаардлагатай болно” хэмээн мэдэгджээ. Ийм амлалт өмнө нь Афганистанаас нэг бус удаа гарч байв. 2000 онд олон улсын тавцанд хүлээн зөвшөөрөгдөхийг хүссэн исламистнууд хар тамхины ургамал тариалахыг хориглож, талбайг нь хүртэл устгаж байжээ. Энэ үеэр хар тамхины наймаа үнэхээр эрс буурсан ч АНУ Афганистанд довтолж, зэвсэгт этгээдүүд хүчээ алдах үед намуу цэцэг, героин, метамфетамины худалдаа дахин цэцэглэн хөгжжээ.
НҮБ -ын Мансууруулах бодис, гэмт хэрэгтэй тэмцэх газраас Афганистаныг дэлхийн хамгийн том хар тамхи үйлдвэрлэгч хэмээн үнэлсэн юм. Өнгөрсөн жил тэнд намуу цэцэгийн ургац 37 хувиар нэмэгдсэн байна. Энэхүү ургац тариалсан талбайн нийт талбай 263 мянган га бөгөөд энэ нь үнэмлэхүй дээд амжилт байжээ.
Хар тамхины бизнес нь Талибанчуудад НҮБ ба ШХАБ–ын тооцоолсноор жилд 400 сая доллар авчирдаг. Удаан хугацааны турш энэ нь тэдний орлогын гол эх үүсвэр байсан юм. Гэвч сүүлийн жилүүдэд байдал өөрчлөгдсөн. Исламистууд эдийн засгаа олон янзаар төрөлжүүлж, олон янзын орлого олдог болжээ.
Бүгд л намууны тариалалтад мөнгө хийж байна
Талибан хөдөлгөөний удирдагчдын нэг, бүлгийг үүсгэн байгуулагч Мулла Омарын хүү Мулла Мохаммед Якуб мөнгө олох өөр арга зам хайхыг уриалж байсан бөгөөд цэргүүд ашигт малтмалын баялаг ихтэй бүс нутгийг зориудаар булаан авах болжээ. Афганистанд зэс, боксит, төмрийн хүдэр, гантиг, ховор лити зэрэг олон ашигт малтмал байдаг. Мөн алтны нөөц байгаа. Энэ бүхэн хэд хэдэн их наяд доллараар үнэлэгддэг. Олон орд ашиглагдаагүй хэвээр байгаа бөгөөд цэргийн зэвсэгт бүлэглэлийн гарт орсон хүмүүст жилд 460 гаруй сая доллар авчирдаг байна.
The Financial Times сонинд бичсэнээр худалдан авагчид нь ихэвчлэн Хятад, Пакистан, АНЭУ -ын хувийн компаниуд байдаг байна. Афган фермер Жалалабад хотын зах дахь намуу цэцгийн талбайд ажилладаг нэгэн фермэр “Бүгд л намууны тариалалтад мөнгө хийж байна” хэмээн хэлжээ.
Тавдугаар сард НҮБ -аас Талибанчуудын жилийн орлого 300 сая доллараас 1.6 тэрбум долларын хооронд байна гэж мэдээлсэн. Тэд өнгөрсөн онд л гэхэд 160 саяын татвар цуглуулжээ. Мужуудыг эзлэн авсан исламистууд орон нутгийн сан хөмрөгийг сүйтгэж, зэвсэг, хуягт машиныг нь завшиж, бизнес эрхлэгчид болон хүн амаас мөнгө авчээ.
Тэд арван хувийн татвар, хэрэглээний төлбөрийг (жилд хоёр сая нь зөвхөн цахилгаан авчирдаг) оруулж ирж, бараа дамжин өнгөрөхөд хүндэтгэл үзүүлэхийг шаардаж, аливаа бизнест оролцохыг оролдох болсон байна. Тусдаа авч үзэх түлш, тамхи, хоол хүнс, эм тариа нь тэдний хувьд нэн шаардлагатай хангамжид тооцогддог аж.
Шинэ засгийн газрын амлалтад итгээгүй иргэд хадгаламжаа авахаар банк руу гүйсэн
Үүнээс гадна талибуудад гадаадаас тусламж үзүүлж байдаг аж. BBC-ийн олж мэдсэнээр Персийн булангийн орнууд болох Саудын Араб, АНЭУ, Катарын хувийн ивээн тэтгэгчдээс жилд ойролцоогоор 500 сая доллар ирдэг байна. Барууны хэвлэлүүд “Талибанчууд санхүүгийн эзэнт гүрэн байгуулах гэж хичээж байгаа ч тэднийг Засгийн эрх авахад бүх зүйл ганхах болно” хэмээн таамаглаж байсан юм. Үнэхээр ч ийм зүйл өрнөх болсон.
Өмнө нь зөвхөн эдийн засгийн саарал салбарт үйл ажиллагаа явуулж байсан лалын шашинтнууд анхны бэрхшээлтэйгээ аль хэдийн нүүр тулгарчээ. Шинэ засгийн газрын амлалтад итгээгүй иргэд хадгаламжаа авахаар банк руу гүйсэн гэж Bloomberg -ийн Кабулд ажиллаж буй сурвалжлагчид мэдээлжээ.
Энэ нь эдийн засагт ноцтой цохилт өгсөн бөгөөд АТМ-үүд аль хэдийнэ бэлэн мөнгөгүй болж, барааны үнэ тэнгэрт хадаж эхэлжээ. Гурил, цөцгийн тос гэхэд илүү өсч, гудамж эзгүйрч, ихэнх эмийн сан хаагдсан аж.
