Харамсаад харамсаад баршгүй, гашуудаад гашуудаад дуусашгүй аймшигг “хар өдрүүд” арайхийж өнгөрч байна даа. Монголын уулчид, Монголын ард түмэн энэ эмгэнэлт өдрүүдийг хагас дутуу нойртой, хатуу гашуун нулимстай үдэж, Монголоор барахгүй, дэлхийн хүн зон энэ өдрүүдийг сэтгэлдээ түгшүүртэйгээр өнгөрөөж байна. Яагаад гэвэл, 8000 гаруй метрийн өндөртэй “Дэлхийн дээвэр” Эврестед биш, 7000-5000 метрийн өндөртэй Ази, Африк, Америк, Европ тивийн өндөр оргилд биш, Монголын жирийн нэг 4000 метрийн өндөртэй ууланд, 3200-3800 метрийн өндөрт аюулт осол гарсанд харамсахын дээдээр харамсаж, гашуудахын ихээр гашуудаж, хохирогчдын ар гэрийнхэн аав, ээж, ахан дүүс, үр хүүхдүүд, төрөл төрөгсдөд гүн эмгэнэл илэрхийлж байна.
Энэ олон хүнээс ядахдаа ганц нь ч болов амьд олддог арга байдаггүй юм болов уу гэж “горьдлогын манан”-д умбасан манантай, будантай хэдэн өдрүүд ард хоцорлоо. Авирагчид маань оргилоо эзэлчихээд буцаж, буухдаа осолдож дээ, янз нь. Тэгэхдээ тэд олсон холбоондоо ороогүй, ганц нэгээрээ, тус тусдаа буусан бололтой. Тийм учраас хэдэн өдөр, хэдэн зуун метр газарт эрэл хайгуулын ажил үргэлжиллээ. Хэрэв тэд олсон холболтондоо орсон байсан бол ийм их, олон өдрийн ажил болохгүй, нэгийг нь олоод авсан л бол олсыг хөөгөөд бусдыг нь амархан олоод авчих учиртай байсан.
Хамгийн урт 60 метрийн олсонд холбогдсон бол нэг олсонд сайндаа л 6-10 хүн холбогдох боломжтой. Нэгийг нь олсон бол эрэл хайгуулын ажил 60 метрийн дотор, хоёр олсонд холбогдсон бол 120 метрийн зайнд л тэд байх ёстой. Гэтэл тэгсэнгүй. Уулын спортын аваар ослын 90 хувь нь буцаж буухдаа болдог гэж үздэг.
Энэ удаа ч тийм юм боллоо. Учир нь, хүн авирахдаа ямагт дээшээ харж, хаданд бол хаана юунаас нь барих, дараа нь хөлөө хаана гишгэх, цас мөсөнд бол хаана нь ямар хамгаалалт бэхэлгээ хийж явах зэрэг нь тодорхой байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хүний харааны төвшин 40-50 сантиметрийн зайнд хардаг бол уруугаа буцах үед хүний харааны төвшин 2-3 метрийн зайнд байж, хаана, юун дээр яаж гишгэж явах нь тодорхойгүй байдаг тул аваар ослын ихэнх нь буухад болдог жамтай.
Дээр нь бас нэгэнт оргил эзэлчихсэн хүмүүс “сэтгэлийн хөөрөлд” орж буцаж буухдаа сэрэмж алдаж осолдох нь олонтаа байдаг. Дээхнэ үеийн анхны ахмад уулчид бид бол аав, ээждээ хэлж, авгай хүүхэд, нөхрөөсөө зөвшөөрөл авч, “өөрөөсөө болон өрөөл бусдаас шалтгаалан аваар, осолд өртөх буюу амь насаа алдвал ямарч гомдолгүй” гэсэн баталгаа гаргаж, гарын үсгээ зурж авчирдаг байсан.
Одоо эсэхийг мэдэхгүй юм. Ямарч ууланд авирах үед тухайн уулынхаа байгаль орчин, цаг уурын байдалд зохицох гэж дор хаяж долоо хоногийн, цаашилбал, 14-20, 30 хоногийн бэлтгэл сургуулилт хийж байж авиралт хариуцсан эмчдээ тогтмол үзүүлж, харуулж, хэрэв даралт өндөртэй (150-160 дээш) бол авирах эрхгүй. Авиралт хариуцсан багш, дасгалжуулагчид эмчийн зөвшөөрлөөр тэр өдрийн авиралтаасаа хасагдаж, хэдийгээр авирах дур сонирхолтой байвч “доголон нулимс”-тай хоцрох явдал байсан. Одоо тийм бэлтгэл сургуулилт дасгалжуулагч, эмч нарын хяналт байгаа болов уу. Цааш цаашдаа бүгдээрээ дор бүрнээ энэ бүхнийг анхааран бодоосой хэмээн хүсье. Дэндүү их харамсаж, гашуудаж байна. Эмгэнэж байна. Амь хохирогчдын ар гэрийнхнээс ахмад уулчдаа төлөөлөн уучлал гуйж байна.
Ахмад тамирчин, уулын спортын мастер Жа.ДУЛМАА (Төв аймаг, Жаргалант сум)
17 comments
Haramsaltai bna aa
“Монголын жирийн нэг 4000 метрийн өндөртэй ууланд” гэнэ үү Ингэж хэлж арай л болохгүй байх даа
Монгол орныг даасан их Ядам шүтээн Очирваань хайрхан минь өршөө . Ариун дагшин зулайд чинь тэнгэрийн салхи л хүрэг.
ёстой2
11
ёстой монголын хамгийн муу зохион бичлэг байна. Хайран сайхан хүмүүсийн амь насаар сайт шиг юмандаа хандалт авах гэж байгаа бол болих хэрэгтэй
Uneheer ui gashuutai yum boljee, Tiim bolomjiin endertei uuland anhaaral bolgooljlol turshlaga dutsan yum bolob uu, Uuliin sportiin holboo tsaashid uuland yavaj baigaa uulchiddaa sain anhaaral tavih heregtei yum baina daa Turshlaga muutaigaa ikh anhaarah heregtei yum baina. Iim oluulaa ersdeld orood baigaa ny uneheer haramsaltai baina.
юун сонин юм биччихсийн бээ … бараг л бэлтгэл мэдлэг муу байж бгаад осолдсон юм шиг биччихсэн байхын юу гэсэн үг вэ … энэ зүгээр л цэвэр байгалын гамшиг гэнэтийн осол болохоос ур чадварын асуудал биш … анх удаагаа ч авираагүй өмнө 50 хүнтэй 30 хүнтэй баг авч гараад зүгээр буугаад л ирсэн асар туршлагатай хүн … зүгээр л оргилийн дээрээс цас нурсан гэнэтийн осол байсан … битий ингэж буруу ташаа мэдээлэл өгөөч … бүгд олсттой байсан гэдэгийг амьд үлдсэн нь хэлээд бгаа шдээ тиймдээ ч тэдний нэг нь хадруу дүүжлэгдэхэд олсоноосоо татаж аварсан бсан … сонин юм бичээд хүмүүсийн толгойг угаахаа боль … ар гэр анд нөхөр үр хүүхдийг нь хүндэл …
Ямар мал сэтгүүлч ухаантай нь энэ мэдээнцэрийг хийсэн юм бол…./тэд олсон холбоондоо ороогүй, ганц нэгээрээ, тус тусдаа буусан бололтой. Тийм учраас хэдэн өдөр, хэдэн зуун метр газарт эрэл хайгуулын ажил үргэлжиллээ. Хэрэв тэд олсон холболтондоо орсон байсан бол ийм их, олон өдрийн ажил болохгүй, нэгийг нь олоод авсан л бол олсыг хөөгөөд бусдыг нь амархан олоод авчих учиртай байсан/ гэнэ үү мал чинь улсын мөнгө олон хоногоор зарахгүй байлаа гэж хэлэх гээд байна уу малаа
muuhai sonin yum vicheed baigaach
Хэдэн метрийн өндөртэй байсан ч хамаагүй уул усыг басаж болдоггүй байхаа. 4000 хэн мянгын өндөртэй гэж ярьж болохгүй байхаа. Амьд хайрхан шүү дээ? Бурхан өршөөг Эх нутгийнхаа алтан хөрсөнд амар амгалан нойрсдоо. Ум сайн амгалан болтугай
Tiimee, ingej kharitsuulj bolokhgui sh Dee. Yostoi sonin medeelel bna.
Tiimee
ene hogiin medeelle ustaga gan tomor ni hvrtel hugarsan baisan gj bhad ter ols bol tasrah ni envvhend bizdee ar geriinhen ni ene medeelliig olj harwal ingej bichisen hvnd setgel ni shimreh bhdaa ustaga naadhaa
uul usiig basaj bichij bolohguishuu aldas bolno.eniig bichsen hun eniigee zas esuul ustaga uurt chin l hariu ni irne shuu. bas ene Dulmaa gdg hun yag uuruu bichsen uu gui l bh. setguulch geh nertei 4r angiin bolovsroltoi hiih ajilgui yumnuud site iinhaa handaltiig usguh gj bichsen ni todorhoi.
Ene hun yu bicheed bnaa Yostoi nugu magtan matna gedeg yum bolood bgaam uu Muulaad ch baigaa yum shig Saishaagaad ch baigaa yum shig haramsaad ch baigaa um shig ‘… Yer ni bol uul us bolon uulchidaa basaad shuumjleed bna gej oilgoloo
Jiriin neg baikhdaa yahav Dee. Mongol tumnii shutdeg zalbirdag khairkhanuudiin neg shuu Dee. Khen durtai ni Ch gardaggui, tegj uul usiig basaj bolokhguie Dulmaa uulchnaa
Туршлага муутай хүмүүс явсан гэдэг нь үнэн шүү дээ гарахыг хориглосон хайрханд гарах гэж юунд шунав цаг агаар нөхцөл байдалыг ажиглаж төлөвлөсний үндсэн дээр гарах нь дээр байсан байхөө нэгэнт ийм юм болсоноос хойш дахин ийм зүйл битий болоосой л гэж хүсье даа хүний сонирхол их олон янз л байх гэхдээ хүний амь гэдэг чинь иймхэн л өчүүхэн шүүдээ хаүмүүс минь