Соёлтой хүний найман чанар

Антон Чеховын ахдаа бичсэн захидал

Москва, 1886 он

Та байнга л “Хүмүүс намайг ойлгохгүй юм” гэж гомдоллох юм! Гете, Ньютон хоёр ингэж гомдоллодоггүй байсан юм шүү… Зөвхөн Христ л ийн гомдоллодог байсан, гэхдээ тэр өөрийнхөө өмнөөс биш номлолынхоо үүднээс хэлдэг байсан юм… Хүмүүс таныг тун сайн ойлгож байгаа. Харин та өөрийгөө ойлгохгүй байвал энэ тэдний буруу биш.

Би таныг, дүүгийн хувьд басхүү найзын хувьд, бүх элэг зүрхээрээ ойлгож, энэрч байгаа гэдгээ батлан хэлэх байна. Би таны сайн зан чанаруудыг гарын арван хуруу шигээ мэднэ; тэр чанаруудыг тань үнэлэн, гүнээ хүндэлдэг. Миний таныг ойлгодог гэх баталгааг хүсэж байвал би тэдгээр зан чанаруудыг тань тоочиж чадах байна. Би таныг энэрэнгүй зөөлөн, уужим дотортой, хувиа хичээдэггүй, сүүлчийн зоосоо ч хуваалцахад бэлхэн нэгэн гэж боддог; та бол ямар ч атаа жөтөөгүй, гэнэн цайлган, хүн, амьтныг өрөвддөг, итгэл даадаг, дотуур тамир, ов бачгүй, хүнд муу санадаггүй хүн.

Танд дээрээс заяасан, бусад хүмүүст байдаггүй нэгэн бэлэг байдаг: тэр нь таны авьяас. Энэхүү авьяас билиг таныг сая сая хүнээс илүү болгодог, учир нь дэлхийд хоёр сая хүнээс нэг нь л жинхэнэ уран бүтээлч байдаг юм. Авьяас тань таныг онцгой болгодог – та бах эсвэл тэмээн аалз байсан ч хүмүүс таныг хүндэлнэ, учир нь авьяас чадвартай хүний тиймэрхүү чанарууд хүлцэгддэг юм.

Танд ганц л дутагдал байдаг, таны байр байдлын хуурмаг байдал, таны аз жаргалгүй байдал, таны ходоодны шарх үүнээс л үүдэлтэй. Энэ нь танд соёлч боловсон байдал сох дутдаг явдал билээ. Дүүгээ өршөөн хэлтрүүлээрэй, гэхдээ veritas magis amicitiae  (латинаар үнэнээс илүү найз үгүй?)

Юу гэвэл, амьдрал өөрийн гэсэн нөхцөл болзлуудтай байдаг юм. Соёлтой боловсон хүмүүсийн дунд тухтай байхын тулд, тэдэнтэй хамт гэртээ байгаа юм шиг байхын тулд хүн өөрөө тодорхой хэмжээнд соёлжсон байх ёстой. Авьяас таныг ийм хүрээлэлд оруулсан, та энэ хүрээлэлд багтдаг, гэхдээ… та үүнээс дөлдөг, эсрэгээрээ та соёлтой хүмүүс хийгээд бэртэгчин дорд хүмүүсийн дунд хөрвөж байдаг.

Миний бодлоор соёлтой хүмүүс доорх болзлуудыг хангасан байх ёстой:

1. Соёлтой боловсон хүмүүс хүний хувийн зан чанарыг хүндэлдэг – тиймээс тэд үргэлж эелдэг, зөөлөн, бусдад найр тавихад бэлэн байдаг. Тэд ганц алх, баллуурын өөдөсхөнөөс болж өрөөл бусадтай түнжин хагардаггүй. Тэд тусгүй гэж бодсон хэн нэгэнтэй амьдарч байгаад салахдаа “Хэн ч чамтай амьдар ч чадахгүй” гэж хэлдэггүй. Тэд дуу чимээ, хүйтэн нойтон, хатсан мах, бусдын цэцэрхэл сэлт хийгээд гэрт нь танихгүй хүмүүс ирэхийг хүлцдэг.
2. Соёлтой боловсон хүмүүс дан ганц ядарсан гуйлгачид, тэнэмэл муурнуудыг өрөвддөггүй. Тэдний элэг нүдэнд харагддаггүй зүйлсийн төлөө ч эмтэрч явдаг… Тэд “П”…-д туслахын тулд, их сургуульд сурч байгаа дүүгийнхээ төлбөрийг төлөхийн тулд, ээждээ хувцас авч өгөхийн тулд шөнөжин сууж ажилладаг.
3. Соёлтой боловсон хүмүүс бусдын өмч хөрөнгийг хүндэтгэн үздэг – тиймээс тэд өрөө төлдөг.
4. Соёлтой боловсон хүмүүс үнэнч шударга учраас худал хэлэхээс гал ус үзсэн мэт айдаг. Тэд жижиг зүйл дээр ч худлаа ярьдаггүй. Худал үг сонсогч этгээдийг доромжилж, яригч этгээдийн нүдэнд түүнийг дорд болгож харагдуулдаг. Соёлтой хүмүүс дүр эсгэдэггүй – тэд гудамжинд ч тэр, гэртээ ч тэр нэгэн адил жишгээр биеэ авч явдаг. Тэд өөрөөсөө мөхөс хүмүүсийн өмнө гайхуулж сайрхдаггүй. Тэд олон юм ярьж, бусдад онгирч бардаггүй. Бусдын чихийг хүндлэхийн үүднээс соёлтой хүн ярихаасаа илүү чимээгүй байдаг.
5. Соёлтой боловсон хүмүүс өрөвдүүлж өөрийгөө доромжилдоггүй. Тэд толгойгоо илүүлэхийн тулд, ая тал харж (өрөвдүүлж, харж үзүүлэхийн тулд) бусад хүмүүсийн зүрхний чавхдасаар тоглодоггүй. Тэд “Би дүүрсэн хүн”, эсвэл “Би муухай хүн” гэж хэлдэггүй, учир нь ийм хямд үр дүнгийн төлөө явах нь дорд, улиг болсон, хуурамч үйлдэл…
6. Соёлтой боловсон хүмүүс “худлаа хоосон нэрэлхүү зангүй” байдаг. Тэд олны танил хүнийг таньдаг, согтуу “П”-тэй (хир тааруухан яруу найрагч Пальминыг хэлсэн байж магадгүй) гар барьсан, зургийн үзэсгэлэнд тэнэмэл үзэгчийн бахдалыг сонссон, зоог, уушын газруудад цуутай гэх мэт хуурамч алмаазаар өөрсдийгөө гоёх гэдэггүй… Тэд өчүүхэн юм хийчихээд нэг их гавьяа байгуулчихсан юм шиг маадгар алхдаггүй, бас бусдын орохыг зөвшөөрөөгүй газар орж байгаагаараа оодордоггүй. Жинхэнэ авьяастан үргэлж олны дунд нам гүм, гайхуулж сайрхахаас аль болох хол байдаг. “Хоосон торх дүүрнээсээ илүү цуурайтдаг” гэж Крылов хэлсэн байдаг юм.
7. Соёлтой хүмүүс авьяастай бол түүнийгээ хүндэтгэдэг. Тэд авьяасынхаа төлөө бусдыг нь: архи дарс, хүүхэн шуухан, шалдир балдир юмсыг золиосолдог. Тэд авьяасаараа бахархдаг.
8. Дээр нь тэд өндөр шаардлагатай байдаг. Соёлтой хүмүүс гоо зүйн мэдрэмжээ үргэлж хөгжүүлж байдаг. Тэд хувцастайгаа унтаж, хананы ан цаваар дүүрэн хорхой шавжийг харж, муухай агаар, шүлс цэртэй шалан дээгүүр явж, хоолоо тостой тогооноос нь идэж чаддаггүй. Тэд сексийн зөв совингоо аль болох дарж, барьж байхыг хичээдэг. Тэд эмэгтэйчүүдтэй ганцхан нэг оронд орохыг боддоггүй. Тэд нэг алдаагаа хоёр давтдаггүй. Соёлтой хүмүүс, ялангуяа хэрэв уран бүтээлч бол тэд шинэ эрчимлэг, дэгжин байдал, хүнлэг байдал уруу тэмүүлдэг хийгээд өөрсдөө эх хүн шиг энэрэнгүй, нигүүлсэнгүй байхыг хүсдэг. Тэд гахай биш, гахай биш гэдгээ ч мэддэг болохоор өдөржин шөнөжин архи гударч, хоол эргүүлдэггүй. Тэд зөвхөн чөлөөт цагаараа, эсвэл баяр ёслолын үеэр л зохистой уудаг. Тэдний хүсэл бол mens sana in corpore sano (латин: эрүүл биед саруул ухаан).

Гэх мэтчилэн үргэлжилнэ. Соёлтой боловсон хүмүүс ийм байдаг юм. Соёлтой байхын тулд өөрийн хүрээллийн зиндаанаас доош битгий ор, соёлтой байхын тулд “The Pickwick Papers” (Чарльз Диккенсийн роман)-ыг унших, “Фауст”-аас монолог цээжлэх нь хангалтгүй.

Үүний тулд байнга ажиллаж, өдөр шөнөгүй уншиж, суралцах хэрэгтэй. Цаг мөч бүхэн үнэтэй. Бидэн дээр хүрээд ир, ганц шил юмны бөглөө мулталж, амарч аваад унш… Хүсвэл Тургеневийг унш, та уншаагүй байх.

Та “худлаа хоосон нэрэлхүү зангаа” болих хэрэгтэй, ямар хүүхэд биш дээ – удахгүй гуч хүрлээ шүү дээ. Цаг нь болсон!

Би таныг хүлээж байна… Бид таныг хүлээж байна.

  А.П Чехов(Зүүн) ах Николай Чехов, 1882 он

Энэ захиаг бичих үед их зохиолч А.П Чехов өөрөө  26-тай, ах Николай Чехов нь 28 настай байжээ. Харин би хувьдаа өөрийгөө соёлч боловсонд тооцдог  хэн бүхэн А. П Чеховыг унших хэрэгтэй гэж боддог юм.

Эх сурвалж:tsavtsagaan.blogspot.com