Энэ дэлхий дээр хавар цагтай уралдан ургадаг цэцэг болох яргуй маань 35 төрөл байдаг бөгөөд үүнээс манай оронд зургаан зүйл нь ургадаг билээ. Дээр дурдсан зургаан зүйлийн тав нь хөх, нэг нь шар цэцэгтэй байдаг . Жилийн дөрвөн улирал, эрс тэс уур амьсгал, нүүдлийн мал аж ахуйтай манайх шиг орны нөхцөлд яргуй бусад цэцэгнээс түрүүлж ургадаг нь малд ашиг шимээ өгдөг тустай. Учир нь хаврын сульдсан малыг тэнхрүүлэх увидас яргуйд бий.
Тиймээс ч малчид хавар яргуйтай газар нутагладаг. Яргуй нь хүн мал аль алинд нь хүч тэнхээ өгөх ач холбогдолтой ургамал юм. Уламжлалт анагаах ухаанд эмчилгээний зориулалтаар хэрэглэсээр ирсэн түүхтэй. Тухайлбал, Түвдийн анагаах ухаанд эртнээс энэ цэцгийн бүлээн чанарыг ашиглан арьсны янз бүрийн шарх, үрэвсэлт өвчний үед хэрэглэж ирсэн байна.
Мөн аливаа хор тайлах, хавдар хариулах, хүний биеийн хэм барих, булчирхайн сүрьеэ, шамбрам, ходоодны галын илчийг сайжруулж тамир тэнхээ оруулах, шар усны өвчнийг хатаах, хуучирсан хүйтэн бэтгийг дарах зэрэг идтэй. Дэлбээг нь цэцэглэж байх үед нь эмчилгээний журмаар хэрэглэвэл цусны даралт буулгадаг байна. Мөн зөвхөн дэлбээнээс гадна үндсийг буцалган амьсгалын замын өвчинд уух нь нэн сайн төдийгүй халуун намдаах ач холбогдолтой аж. Энэ мэтчилэн олон төрлийн өвчнийг эмчлэхэд хэрэглэж болох юм.
