Монголын авлигачдыг шалгаж, яллахад халдашгүй эрхийн зохицуулалт ихээхэн саад болж байгааг OECD сануулсаар байжээ

Монгол Улсад халдашгүй эрхийн хүрээ өргөн байгаа нь халдашгүй эрхтэй албан тушаалтнуудын тооны хувьд, мөн тухайн албан тушаалыг дагалдаж ирэх эрх ямбын хувьд авлигын зөрчлийг яллахад хүндрэл учруулж байгаа тухай OECD-ийн 2015 онд Монголд хийсэн авлигын үнэлгээнд дурдаж байжээ. Өөрөөр хэлбэл, хэн нэгэн төрийн өндөр албан тушаалтны халдашгүй байдал нь авлигын хэргийг илрүүлэхэд саад учруулдаг учраас олон улсын байгууллагуудаас халдашгүй байдал тогтоохоос татгалзахыг уриалж буй. Үүний нэг жишээг бид өнгөрсөн долоо хоногт харлаа. Улс Ерөнхий Прокуророос ЖДҮХС-ийн хэрэгт холбогдсон дөрвөн гишүүний бүрэн эрхийг түдэглзүүлж шалгах санал гаргасан ч УИХ-ын гишүүний халдашгүй байдлын дэд хороо тэдний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх шаардлагагүй гэж үзсэнээр УИХ-ын дараа дараагийн шатны бүтцээс тэднийг хамгаалж авч үлдээд байна.

Тус шийдвэртэй холбогдуулан шударга ёсыг хүсэмжилж буй иргэдийн зүгээс УИХ-ын гишүүний халдашгүй байдлын дэд хорооны таван гишүүн болох энэ парламентийн хамгийн ахмад, туршлагатай гишүүд гэгдэх Ц.Нямдорж, Д.Лүндээжанцан, Н.Энхболд, Ч.Улаан, Ө.Энхтүвшин нарыг шүүмжилсээр байгаа юм. OECD-ийн тайланд “Халдашгүй эрх эдэлдэг албан тушаалтнуудын халдашгүй байдлыг цуцлах үр дүнтэй журам байхгүй бөгөөд халдашгүй байдлыг цуцлах эрх бүхий байгууллагууд аливаа хүсэлт, өргөдөлд өөрийн дур зоргоор шийдвэрлэдэг. Халдашгүй эрх нь аливаа нөхцөл байдлаас хамаарч цуцлагдах, хэвээр үлдэх чадвар муутай.

Иймээс Монгол Улсад авлигыг шалгаж, яллахад халдашгүй эрхийн зохицуулалт ихээхэн саад болж байна. Цөөн хэдхэн дээд түвшний авлигын хэргийг шалгасан байгаа нь магадгүй үүнтэй холбоотой байх. Өргөн хүрээний халдашгүй эрх нь шударга ял шийтгэл оноож чадахгүй байдал авчирдаг бөгөөд энэ нь хууль, хяналтын байгууллагын үйл ажиллагааг муутгадаг. Эдгээрийг даруй өөрчилж олон улсын стандарт, сайн туршлагад нийцүүлэх нь зүйтэй” хэмээжээ.

“ӨРШӨӨЛИЙН ХУУЛЬ БАТЛАГДВАЛ АТГ-ААР ШАЛГАГДАЖ БУЙ ИХЭНХ ХЭРЭГ ЦУЦЛАГДАНА”

Түүнчлэн “Өршөөлийн хууль нь ихээхэн санаа зовоосон зүйл болоод байна. Хэрэв Өршөөлийн хууль батлагдвал, Авлигатай Тэмцэх Газраар шалгагдаж буй ихэнх авлигын хэргүүд цуцлагдана. Энэ нь авлигын хэрэгт холбогдсон хүмүүсийн хариуцлагаас зугтах гэж хийж буй үйлдэл шиг харагдаж байгаа бөгөөд ингэх нь Монголд хандлага болж байна. Энэ нь АТГ-ыг дордуулж байгаа бөгөөд холбогдох этгээдүүд үүнийг анхаарах шаардлагатай. Иймээс яллах ажиллагаанаас чөлөөлөх аливаа халдашгүй эрх олгосон, эсхүл шалгагдаж буй хэргүүдийг цуцалсан аливаа өршөөлийн хуулийг буцаах хэрэгтэй” гэж зөвлөжээ.

Монгол Улс дараах төрийн өндөр албан тушаалтнууд халдашгүй дархан эрх эдэлдэг.

Үүнд: Ерөнхийлөгч /Үндсэн хуулийн 36 дугаар зүйл/

Улсын Их Хурлын гишүүд /Үндсэн хуулийн 29 дүгээр зүйл/

Засгийн газрын гишүүд буюу Сайдууд /Үндсэн хуулийн 42 дугаар зүйл/

Дипломат төлөөлөгчид /Дипломат албаны тухай хуулийн 8 дугаар зүйл/

Тайланд “Халдашгүй дархан байх эрх нь бүхий л төрийн байгууллагаас хамгаалах бөгөөд тухайн этгээд албан үүрэгтэйгээ холбоогүйгээр амралтын өдөр гэмт хэрэг үйлдсэн байсан ч халдашгүй дархан эрх хүчинтэй байсаар байна.

Халдашгүй дархан эрхтэй этгээдийг мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж болох ч түүнийг байцааж, нүүрэлдүүлэн байцааж, үзлэг хийж, эсхүл өөр байцаан шийтгэх ажиллагаа явуулж болохгүй. Мөн мөрдөн байцаагч нь өөр нотлох баримт олж, түүнийгээ халдашгүй дархан эрхийг цуцлах үндэслэл болгон ашиглаж болно” хэмээн заажээ. Дээрх тайлангаас харахад халдашгүй дархан байх эрх нь уян хатан биш, харин хязгааргүй бүрэн эрх болж таарч байгаа юм.

Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 24.7-д “Улсын Их Хурлын гишүүний халдашгүй байдлын дэд хороо нь Улсын Их Хуралд хамгийн олон удаа сонгогдсон таван гишүүнээс бүрдэх бөгөөд тэрбээр Улсын Их Хурлыг хугацаанаас нь өмнө тараах, гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх, эгүүлэн татах талаар энэ хуульд заасан эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтнаас Улсын Их Хуралд ирүүлсэн саналыг судалж санал, дүгнэлт гарган зохих Байнгын хорооны болон нэгдсэн хуралдаанд оруулна” хэмээн заажээ. Шударга ёсны зарчим алдагдсан гэх ойлголтыг нийгэмд өгч, авлигын зөрчлийг яллахад хүндрэл учруулж буй Улсын Их Хурлын гишүүний халдашгүй байдлын дэд хороо хэрэгтэй юу?!

OECD буюу Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын тухай товчхон:

Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага нь форум бөгөөд уг форумаар дамжуулан улс орнууд өөрсдийн бодлогыг харьцуулж, санал солилцож, шинээр гарч ирж буй сорилуудын талаар сайн туршлагуудыг олж тогтоон, амьдралын түвшинг дээшлүүлэх бодлого боловсруулах шийдвэр, зөвлөмжийг дэмждэг билээ. Тус байгууллагын үндсэн зорилго нь дэлхий дахины хүмүүсийн эдийн засаг, нийгмийн сайн сайхан байдлыг дээшлүүлэх бодлогыг дэмжиж, сурталчлах явдал юм.

Тус байгууллагын талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг дараах холбоосноос авна уу: www.oecd.org.

Эх сурвалж: IKon.mn